Μετά από το «πράσινο φως» των ΗΠΑ προς την Ουκρανία για χρήση των πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς στο ρωσικό έδαφος, οι Ουκρανοί έπληξαν την περιοχή Μπριάνσκ με βλήματα εδάφους εδάφους ATACMS που βλήθηκαν από πολλαπλούς εκτοξευτές ρουκετών MLRS αμερικανικής κατασκευής που έχει προμηθεύσει στο Κίεβο η Ουάσιγκτον. Πρόκειται για ευθεία κλιμάκωση που προκάλεσε την αντίδραση της Μόσχας, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τη στρατηγική σημασία των τακτικών συστημάτων αυτής της κατηγορίας που - μεταξύ άλλων χωρών - διαθέτει τα τελευταία 20 χρόνια και η Ελλάδα. Η απαίτηση για ανανέωση του Πυροβολικού επιβάλει την διατήρηση της ισχύος πυρός του Όπλου σε ένα τοπίο όμως το οποίο είναι μάλλον “ομιχλώδες” αναφορικά με τις πιθανές επιλογές όσο και με το ακριβές χρονοδιάγραμμα υλοποίησης.
Γράφει ο Απόλλων Γ. Λεονταρίτης
Ο πύραυλος ATACMS κυριάρχησε στην διεθνή ειδησιογραφία από το πρωί της Τρίτης 19 Νοεμβρίου όταν η Ουκρανία χρησιμοποίησε πυραύλους του συγκεκριμένου τύπου σε μια επίθεση στην περιοχή Μπριάνσκ της Ρωσίας.
Ρωσικά πρακτορεία επικαλούμενα πηγές από το ρωσικό υπουργείο Άμυνας, ανέφεραν οτι οι Ουκρανοί εξαπόλυσαν 6 πυραύλους ATACMS τη νύχτα στην περιοχή του Μπριάνσκ στη Ρωσία. Από αυτούς οι τέσσερις αναχαιτίστηκαν απο ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα ενώ προκλήθηκε πυρκαγιά από τα συντρίμμια του ενός. Το πλήγμα εξαπολύθηκε στις 03:25 (00:25 ώρα Ελλάδας) και η πυρκαγιά που προκλήθηκε από τα πεσμένα συντρίμμια ενός εκ των πυραύλων, έσβησε άμεσα και δεν υπήρξαν θύματα, συνέχισε το υπουργείο. Νωρίτερα, ο στρατός της Ουκρανίας επιβεβαίωσε ότι έπληξε μια αποθήκη πυρομαχικών στην περιοχή του Μπριάνσκ, αλλά δεν διευκρίνισε αν χρησιμοποιήθηκαν ATACMS. Η επίθεση σε αποθήκη περίπου 100 χιλιόμετρα από τα σύνορα κοντά στην πόλη Karachev, προκάλεσε 12 δευτερογενείς εκρήξεις. Τα ουκρανικά μέσα ενημέρωσης, επικαλούμενα στρατιωτική πηγή, ανέφεραν ότι χρησιμοποιήθηκαν αμερικανικοί πύραυλοι.
Ο στόχος φαίνεται οτι ήταν ένα συγκρότημα αποθηκών πυρομαχικών του ρωσικού Στρατού που εμπίπτει στη κατηγορία σταθερών στόχων υψηλής αξίας που είναι κατάλληλος να πλήτει το αμερικανικό πυραυλικό σύστημα.
Γιατι το συγκεκριμένο οπλικο σύστημα αποτελεί υψηλή απειλή για τη Ρωσία
Με κύριο χαρακτηριστικό την ευελιξία και την υψηλή ακρίβεια 2 πύραυλοι ATACMS εκτοξεύονται από ένα ερπυστριοφόρο όχημα Μ270Α1 MLRS ή ένα βλήμα από τροφορόρο εκτοξευτή πυροβολικού M-142 HIMARS. Το ATACMS πετώντας με υπερηχητική ταχύτητα φθάνει στο στόχο του με παραβολική τροχιά, ενώ διαθέτει μέγιστο βεληνεκές περίπου 300 χιλιόμετρα.
Ιδανικό για την προσβολή σταθερών υποδομών στρατηγικής σημασίας όπως αεροδρόμια, λιμάνια, θέσεις συγκέντρωσης στρατευμάτων, βιομηχανικές μονάδες και θέσεις αντιαεροπορικών συστημάτων, ο πύραυλος ATACMS χρησιμοποιεί συνήθως στην πολεμική κεφαλή πυρομαχικά διασποράς. Η τιμή του ανά μονάδα ανέρχεται στα 1,7 εκατομμύρια δολάρια. Οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις χρησιμοποίησαν πυραύλους ATACMS εναντίον ρωσικών θέσεων για πρώτη φορά το φθινόπωρο του 2023, όμως μόνο σε ουκρανικά εδάφη που είχαν καταληφθεί από την Ρωσία. Μετά την αμφιλεγόμενη απόφαση του προέδρου Τζο Μπάιντεν, οι πύραυλοι αυτοί πλέον μπορούν να εκτοξευθούν εναντίον στόχων στην ίδια τη Ρωσία, όπως για παράδειγμα στην περιοχή του Κουρσκ. Σημειώνεται οτι η επίθεση έγινε ενώ στη Μόσχα ο πρόεδρος Πούτιν υπέγραφε διάταγμα για το "επικαιροποιημένο πυρηνικό δόγμα" της Ρωσίας, τονίζοντας ότι «η επίθεση από οποιοδήποτε μη πυρηνικό κράτος, αλλά με την υποστήριξη μιας πυρηνικά εξοπλισμένης χώρας, θα θεωρείται κοινή επίθεση κατά της Ρωσίας».
Αυτό σημαίνει ότι η ουκρανική επίθεση με αμερικανικό πύραυλο ATACMS μπορεί να θεωρηθεί ως κοινή επίθεση Ουκρανίας-ΗΠΑ κατά της Ρωσίας. Η χρήση οπλικών συστημάτων αυτής της κατηγορίας αν και δεν θεωρείται οτι μπορεί να επιρρεάσει δραματικά την έκβαση των επιχειρήσεων σε τατικό επίπεδο, εν τούτοις προσφέρουν την δυνατότητα διύσδυσης μέσα στην εχθρική επικράτεια σε μεγάλο βάθος και γι αυτό τα αποτελέσματα από τις προσβολές τους, προκαλούν - εκτός από υλικές καταστροφές - και δυσμενείς επιπτώσεις σε ψυχολογικό επίπεδο. Το 1991 στην Επιχείρηση Καταιγίδα της Ερήμου η χρήση του βλήματος MGM 140A ATACMS από τον Στρατό των ΗΠΑ εναντίον θέσεων ιρακινού πυροβολικού είχε εξίσου καταστροφικά αποτελέσματα. Γι αυτό και οι ιρακινοί του έδωσαν την ονομασία “ατσάλινη βροχή” από τα 950 βοβίδια Μ74 κατά προσωπικού και υλικού ικανά να καλύψουν έκταση που ισοδυναμεί με σχεδόν 4 γήπεδα ποδοσφαίρου. Η έκδοση MGM-140B Block 1A επέφερε μεγαλύτερη ακρίβεια με χρήση κατεύθυνσης με σύστημα γεωπροσδιορισμού GPS, αυξημένη εμβέλεια αλλά με τίμημα τη μείωση της κεφαλής σε 300 βομβίδια Μ74. Ακολούθως η έκδοση MGM-140E Block1 ιυοθέτησε ενιαία κεφαλή μάχης 230kg υψηλής εκρηκτικότητας ικανή για εξουδετέρωση “σκληρών” στόχων όπως κέντρα διόίκησης, αποθήκες και υπόστεγα αεροσκφών.
Τi ικανότητες προσφέρει το MLRS και οι ATACMS στο Πυροβολικό του ΕΣ
Για πολλούς πρόκειται ίσως για το πλέον φονικό σύστημα πυροβολικού που εμφανίστηκε μέχρι σήμερα. O πολλαπλός εκτοξευτής ρουκετών MLRS είναι ένα σύστημα μεγάλης ευκινησίας, με υψηλό ρυθμό βολής που προσέδωσε στο ελληνικό πυροβολικό νέες ικανότητες σε επίπεδο ακρίβειας, φονικότητας και το κυριότερο υψηλής επιβιωσιμότητας που απαιτείται στο σύγχρονο πεδίο μάχης.
Σύμφωνα με στελέχη του Πυροβολικού που μας ανέλυσαν τα χαρακτηριστικά του συστήματος (αντίθετα με όλους τους προηγούμενους τύπους ρυμουλκούμενων και αυτοκινούμενων πυροβόλων), το MLRS εισήγαγε για πρώτη φορά στον Ελληνικό Στρατό τη δυνατότητα εκτέλεσης πολλαπλών βολών ρουκετών με κεφαλή υποπυρομαχικών εναντίον εχθρικών σχηματισμών, Πεζικού , Τεθωρακισμένων ή Πυροβολικού σε σημαντικό βάθος στην εχθρική ενδοχώρα και ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών. Παράλληλα όλα τα παραπάνω μπορεί τα εκτελεί με ταχεία αλλαγή θέσης. Μια ικανότητα που εξασφαλίζει υψηλή επιβιωσημότητα από εχθρικά πυρά αντι-πυροβολικού.
Ως σύστημα υψηλής τεχνολογίας το MLRS εντάσσεται σε μια ομάδα οπλικών συστημάτων που διαθέτει ο ΕΣ, τα οποία αποκτήθηκαν κατά κύριο λόγο την περίοδο 1992-1996 και από τη φύση τους έχουν υψηλές απαιτήσεις συντήρησης ενώ πλέον ολοκληρώνουν στην παρούσα φάση έναν κύκλο πολύ πέραν τη 25ετίας όπου χρησιμοποιήθηκαν εντατικά σε μονάδες του Δ ΣΣ. Αναφορικά με τα πλεονεκτήματα του βλήματος ATACMS, ο ΕΣ έσπευσε να εκμεταλευτεί τις δυνατότητες μακρού πλήγματος που προσφέρουν. Με την απόκτηση του συστήματος MLRS (36 εκτοξευτές) προμηθεύτηκε σημαντικό αριθμό βλημάτων ATACMS της έκδοσης με εμβέλεια 165χλμ. Έτσι για πρώτη φορά έπειτα από δεκαετίες (έπειτα από την απόσυρση του πεπαλαιωμένου βλήματος εδάφους – εδάφους Honest John) ο ΕΣ απόκτησε ικανότητα στρατηγικής προσβολής σε βάθος πέρα από τις μικρασιατικές ακτές, επιβάλλοντας ουσιαστικά καθεστώς μόνιμης απειλής για τον αντίπαλο τόσο στο μέτωπό του Αιγαίου όσο και της Θράκης.
Το πρόβλημα επαναπιστοποίησης πυρομαχικών
Σε ότι αφορά τα συστήματα MLRS το ζήτημα της λήξης ορίου ζωής των υπαρχόντων ρουκετών, επιβάλει εξεύρεση άμεσης λύσης καθώς δεν ενδείκνυται το ενδεχόμενο επαναπιστοποίησης των υφιστάμενων αποθεμάτων ρουκετών - τόσο από τεχνικής - όσο και από οικονομικής άποψης.Το πρόβλημα δεν είναι απλό. Και αυτό διότι έχουν επιβληθεί περιορισμοί χρήσης λόγω διεθνών απαγορεύσεων στη διακίνηση πυρομαχικών διασποράς (όπως οι υφιστάμενες Μ-30 που χρησιμοποιεί ο ΕΣ). Γι αυτό και η αμυντική βιομηχανία αλλά και ο κύριος χρήστης του συστήματος (δηλαδή ο αμερικάνικος Στρατός), έχουν στραφεί στην υιοθέτηση νέου τύπου πυρομαχικών. Πρόκειται για τα έξυπνα πυρομαχικά μοναδιαίας κεφαλής, καθοδηγούμενων με GPS/INS. Ειδικότερα η νέα έκδοση ρουκετών Μ-31 GMLRS με μοναδιαία εκρηκτική κεφαλή αποτελεί την πλέον ενδεδειγμένη λύση επιφέροντας παράλληλα δραματική αύξηση βεληνεκούς και της ακρίβειας (καθώς αντικαθιστά τις ρουκέτες βαλλιστικής τροχιάς με ένα κατευθυνόμενο σύστημα υψηλής ακρίβειας με κεφαλή καθοδηγούμενη από GPS/INS). Το ίδιο φυσικά ισχύει και σε ότι αφορά τα βλήματα διασποράς υποπυρομαχικών ATACMS, τα οποία έχουν συμπληρώσει το όριο ζωής τους και πλέον έχουν αντικατασταθεί σε παραγωγή από την έκδοση MGM-168 Block-IVA ATACMS με ενιαία εκρηκτική κεφαλή ακριβείας κατευθυνόμενη από συνδυασμό GPS/INS.
Κατά συνέπεια τα πυρομαχικά νέας γενιάς που προβλέπεται να αποκτηθούν σε αντικατάσταση των ληγμένων, δεν δύναται να χρησιμοποιηθούν, δίχως εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων εκτοξευτών που διαθέτει ο ΕΣ.
Εκσυγχρονισμός ή απαξίωση επένδυσης
Το 2014 για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα είχε εγκριθεί από τη Βουλή, η δαπάνη στο πλαίσιο υλοποίησης 42 εξοπλιστικών προγραμμάτων του ΥΕΘΑ, προϋπολογισμός ύψους 211,4 εκατ. Ευρώ για απόκτηση νέων πυραύλων ATACMS αλλά και πίστωση 154 εκατ. Ευρώ για αγορά νέων ρουκετών μακρού βεληνεκούς. Επιπλέον είχε εγκριθεί κονδύλι ύψους 157,4 εκατ. ευρώ για εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων εκτοξευτών που διαθέτει ο ΕΣ. Στο μεταξύ η καθολική περικοπή δαπανών για την Άμυνα που επέβαλαν τα διαδοχικά μνημόνια ανέτειλαν επ αόριστον την υλοποίηση των εργασιών που θα εξασφάλιζαν την επέκταση ζωής του συστήματος για τουλάχιστον 25 έτη, θέτοντας σοβαρές αμφιβολίες για την μελλοντική του εκμετάλλευση και κατά συνέπεια την τεράστια επένδυση που έγινε σε συστήματα αυτής της κατηγορίας στα μέσα της δεκαετίας του 90.
Τα συστήματα αυτά όπως είναι γνωστό απαιτείται σήμερα να εκσυγχρονιστούν δεδομένου οτι τα πυρομαχικά (ρουκέτες) που χρησιμοποιούν έχουν αντικατασταθεί από τον κύριο χρηστη που είναι ο Στρατός των ΗΠΑ με αντίστοιχα νέας τεχνολογίας με ενιαία κεφαλή και υψηλή ακρίβεια μέσω κεφαλής με κατευθυνση GPS/INS. Αντίστοιχα το ίδιο ισχύει για τους ATACMS που πλέον αντικαθίστανται από τα νέα βλήματα εδάφους εδάφους PrSM εμβέλειας 500χλμ. Εϊναι γνωστό άλλωστε οτι στόχος του εξαιρετικά αναγκαίου εκσυγχρονισμού των ελληνικών συστημάτων εκτόξευσης πολλαπλών ρουκετών MLRS M270A0 στο επίπεδο M270A2, ήταν η αναβάθμιση της ικανότητας βολής καθοδηγούμενων πυρομαχικών σε πολύ μεγάλες αποστάσεις.Η επιδίωξη αναβάθμισης μόνο των 24 εκ των 36 M270A0, λόγω πολύ μεγάλου κόστους, το οποίο έφτανε τα $300 εκατ. περίπου για τους εκτοξευτές και ξεπερνούσε το $1 δις μαζί με τα πυρομαχικά, τελικά δεν υλοποιήθηκε λόγω υψηλού κόστους. Το γεγονός αυτό όμως άνοιξε την προοπτική “εισόδου” του Ισραήλ στην διαδικασία κάλυψης των επιχειρησιακών απαιτήσεων του ΕΣ.
Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις η ισραηλινή πρόταση εστιάζεται στο σύστημα ΠΕΠ (Πολλαπλών Εκτοξευτών) PULS (Precise & Universal Launching System). Το ισραηλινό σύστημα. Πληροφορίες αναφέρουν οτι οι εκτοξευτές του PULS είναι πιο ευέλικτοι σε φόρτωση από τον ερπυστριοφόρο 270 MLRS, καθώς υπάρχει μεγάλη ποικιλία «πακέτων» όπλων που διαφοροποιούνται στον αριθμό των ρουκετών και επιτυγχάνουν διαφορετικά αποτελέσματα. Επιπλέον το ισραηλινό σύστημα αναφέρεται ότι αποτελεί φορέα και άλλων πυρομαχικών, όπως κατευθυνόμενων πυραύλων κρουζ (αναφέρεται η έκδοση επίγειας εκτόξευσης του Dilalah), όπως και περιφερόμενων πυρομαχικών ή βαλλιστικών πυραύλων, που δεν έχουν ακόμη δημοσιοποιηθεί.
Σε κάθε περίπτωση την κατάσταση αναφορικά με τις εξελίξεις στο Πυροβολικό αποσαφήνισε μέχρις ενός σημείου ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας ο οποίος κατά την ενημέρωση των μελών της Διαρκούς Επιτροπής Εθνικής Άμυνας και Εξωτερικων Υποθέσεων της Βουλής, για τη Νέα Δομή των Ενόπλων Δυνάμεων 2024 -2035, δήλωσε οτι ο Στρατός Ξηράς θα αποτελέσει το τρίτο μέρος της “στρατηγικής τριάδας” που αναλύσαμε σε πρόσφατο δημοσίευμα από αυτή τη στήλη. Κατά συνέπεια το ελληνικό Πυροβολικό θα πρέπει να εφοδιαστεί με ένα πυραυλικό σύστημα ανάλογων ικανοτήτων προκειμένου να διατηρηθεί η ικανότητα προσβολής στρατηγικών στόχων με τακτικά πυραυλικά συστήματα εδάφους εδάφους από μεγάλες αποστάσεις. Αυτο φυσικά δεν αποτρέπει και μια πιθανή αναβάθμιση των υφιστάμενων MLRS με ένα πρόγραμμα περιορισμένου εκσυγχρονισμού αν και οι όποιες πιθανές προτάσεις δεν έχουν ακόμη γίνει γνωστές. Πάντως μια από τις βασικές επιδιώξεις του ΥΠΕΘΑ στην “Αντζέντα 2030”, προβλέπει ως βασική παράμετρο αποτροπής την απόκτηση υποστρατηγικού συστήματος κρούσης μεγάλου βεληνεκούς που θα συμπληρώσει την απόκτηση βλημάτων κρούζ επιφάνειας εδάφους τύπου SCALP Naval από τις νέες προηγμένες φρεγάτες FDI-HN του ΠΝ
