Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος
Μια οικογένεια που έδωσε στο Ναυτικό τρεις ναύαρχους!
Το όνομα τους βαρύ.
Ιωάννης, Ιάσων, Γιάννης (Ντάνυ) Θεοφανίδης.
Έζησαν σε διαφορετικές αλλά ταραγμένες εποχές και άφησαν με τα κατορθώματα τους ανεξίτηλο το στίγμα τους.
Ο Ιωάννης Θεοφανίδης υπήρξε ο σωτήρας χιλιάδων εξαθλιωμένων προσφύγων, αφού οργάνωσε νηοπομπή, μπήκε με το θωρηκτό «Κιλκίς» στον κόλπο της Σμύρνης και τους έσωσε από τις ορδές του Κεμάλ.
Η επιχείρηση ήταν καταδρομική και τα χρονικά περιθώρια απελπιστικά περιορισμένα.
Ήταν η μοναδική περίπτωση που το Ναυτικό σχεδίασε επιχείρηση σωτηρίας για την ασφαλή απομάκρυνση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, ενώ το επίσημο κράτος-όπως θα δούμε στην συνέχεια- ήθελε ουσιαστικά να αποφύγει!
Η επίμονη και ο ανθρωπισμός του Θεοφανιδη, που έφτασε μέχρι τον πρωθυπουργό, παρακάμπτοντας τους ανωτέρους του τους έσωσε από την σφαγή.
Ιδού τέσσερα ιστορικά επ αυτού ντοκουμέντα.
ΤΑ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ
Είναι γνωστός ο νόμος 2870/1922 που είχε ψηφίσει ομόφωνα η Ελληνική Βουλή τον Ιούλιο λίγο πριν την κατάρρευση του μετώπου και καθόριζε ότι
« Απαγορεύεται η εν Ελλάδι αποβίβασις προσώπων ομαδόν αφικνουμένων εξ αλλοδαπής, εφ’ όσον ούτοι δεν είναι εφοδιασμένοι δια τακτικών διαβατηρίων νομίμως τεθεωρημένων…). (Kars1918.wordpres.com).
Πέντε ημέρες πριν τα Κεμαλικά στρατεύματα μπουν στην Σμύρνη ο Πρωθυπουργός της Ελλάδας Πρωτοπαπαδάκης ενέκρινε την πρόταση του ύπατου αρμοστή Α Στεργιάδη που είχε ζητήσει από την Ελληνική κυβέρνηση όπως «…. εμποδισθώσι αναχωρήσωσι Έλληνες Μικρασιάται δι’ Ελλάδα ακόμη και όταν είναι εύποροι δυνάμενοι αναχωρήσωσι με συνήθη ταχυδρομικά ατμόπλοια». (kars1918.wordpres.com).
Ο Ύπατος Αρμοστής Α. Στεργιάδης είχε δηλώσει για τους πρόσφυγες στον Νομάρχη Λέσβου Γ. Παπανδρέου που τον είχε επισκεφθεί στην Σμύρνη και τον είχε ρωτήσει γιατί δεν επιτρέπει την μεταφορά τους στην Ελλάδα, «… καλύτερα να μείνουν εδώ να τους σφάξει ο Κεμάλ γιατί αν πάνε στην Αθήνα θα ανατρέψουν τα πάντα».
( Γ. Δαφνής Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων).
Σε επιστολή του προς τον Ι. Μεταξά ο Πρίγκηψ Ανδρέας γράφει « Απαίσιοι πραγματικώς είναι οι εδώ Έλληνες εκτός ελαχίστων.
Επικρατεί Βενιζελισμός ογκώδης.
Θα ήξιζε πράγματι να παραδώσωμεν την Σμύρνην εις τον Κεμάλ δια να τους πετσοκόψει όλους αυτούς τους αχρείους…….».
(Γ. Δαφνής Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων).
Σε ότι αφορά το Πολεμικό Ναυτικό το οποίο αποχώρησε από την Σμύρνη την 26 Αυγούστου 1922, αποτελεί ντροπή η κατωτέρω αναγραφόμενη διαταγή που εξέδωσε ο Αρχηγός του Ελαφρού Στόλου Υποναύαρχος Γ. Ε. Καλαμίδας. (https://kars1918.wordpres.com).
ΑΡΧΗΓΟΣ ΕΛΑΦΡΟΥ ΣΤΟΛΟΥ
ΥΠΟΝΑΥΑΡΧΟΣ
Εν όρμω Χίου τη 27 Αυγούστου 1922
Διαταγή 36
Κυβερνήτας εμπορικών πλοίων
Αξιούμεν την αυστηρά τήρησιν των οριζομένων δρομολογίων. Πάντα τα πολεμικά πλοία διετάχθησαν να μεταχειρισθώσι βίαν και εν ανάγκη να βυθίσωσι παν εμπορικόν πλοίον αρνούμενον να συμορφωθή.
(Τ.Σ) Ο υποναύαρχος αρχηγός
Ελαφρού στόλου
Γ. Ε. ΚΑΛΑΜΙΔΑΣ
Ο ΓΕΝΝΑΙΟΣ ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ
Ο Ιωάννης Θεοφανίδης ακολούθησε σταδιοδρομία αξιωματικού του Πολεμικού Ναυτικού και αποφοίτησε από τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων.
Συμμετείχε στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και στους Βαλκανικούς Πολέμους, κατά τη διάρκεια των οποίων διετέλεσε υπασπιστής του Παύλου Κουντουριώτη. Αποστρατεύθηκε το 1923 με τον βαθμό του υποναυάρχου.
Είχε διατελέσει καθηγητής ναυτικής ιστορίας στην Σχολή Ναυτικών Δοκίμων.
Την δεκαετία του 1930 εξέδωσε το αρχείο Κολοκοτρώνη και ασχολήθηκε με τον μηχανισμό των Αντικυθήρων όντας ο πρώτος που δημιούργησε μοντέλο του μηχανισμού.
Ήταν παντρεμένος με την Αικατερίνη Ιωαννίδου, δισέγγονη του Γενναίου Κολοκοτρώνη, και είχαν αποκτήσει δύο παιδιά μεταξύ των οποίων τον Ιάσονα Θεοφανίδη, υποναύαρχο.
Εγγονός του ήταν ο επίσης υποναύαρχος ε.α. και πρώην διοικητής των Ο.Υ.Κ. Ιωάννης “Ντάνυ” Θεοφανίδης (1946-2014).
Μετά την αναχώρηση των ελληνικών αρχών από τη Σμύρνη, καθώς και των ελληνικών πολεμικών πλοίων και την κατάληψη της πόλης από τον τουρκικό στρατό, ακολούθησε η αγρια σφαγή του χριστιανικού πληθυσμού, ελληνικού και αρμενικού.
Αποτελεί έως σήμερα άγνωστο πώς απεφεύχθη η ολοκληρωτική σφαγή του άμαχου πληθυσμού και πώς τελικά επετράπη από τον Μουσταφά Κεμάλ η άφιξη πλοίων για να παραλάβουν τους πρόσφυγες.
Ο ελληνικός στόλος είχε ως αποστολή την υποστήριξη του υποχωρούντος ελληνικού στρατού από τη Μικρά Ασία.
Την 26η Αύγουστου/7η Σεπτεμβρίου η μοίρα του στόλου, αποτελούμενη από τα θωρηκτά «Λήμνος» και «Κιλκίς», το καταδρομικό «Ελλη», τα αντιτορπιλικά «Ασπίς» και «Σφενδόνη» και το εύδρομο «Νάξος» υπό τη διοίκηση του υποναύαρχου Καλαμίδα, εξέπλευσε της Σμύρνης και τη νύκτα αγκυροβόλησε έναντι της ακτής Βουρλά της Ερυθραίας, εντός του Κόλπου της Σμύρνης.
Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΣΩΤΗΡΙΑΣ
Εκείνη την νύκτα ο ναύαρχος του ελαφρού στόλου διέταξε το θωρηκτό «Κιλκίς», με κυβερνήτη τον πλοίαρχο Ι. Ε. Θεοφανίδη ΒΝ, όπως, έχων υπό την διοίκησή του το καταδρομικό «Έλλη» και τα αντιτορπιλικά «Ασπίς» και «Βέλος», υποστηρίξει την αποχώρηση του στρατού από Σμύρνη προς Τσεσμέ.
Η επιχείρηση αυτή, που άρχισε στις 27 Αυγούστου/8 Σεπτεμβρίου (Ιουλιανό/Γρηγοριανό Ημερολόγιο), περατώθηκε στις 3/16 Σεπτεμβρίου.
Τα υπόλοιπα πλοία του ελληνικού στόλου επιτέλεσαν την αυτή αποστολή σε άλλες περιοχές της Ιωνίας.
Η εμπροσθοφυλακή του τουρκικού στρατού εισήλθε στη Σμύρνη την 28η Αυγούστου/9η Σεπτεμβρίου.
Οι σφαγές και η μεγάλη πυρκαγιά είναι γνωστά.
Η μικρή, άγνωστη όμως ιστορία έχει ως ακολούθως.
Ο πάστορας Asa Jennings από το αμερικανικό YMCA, υπό το κράτος της απελπισίας από τις σφαγές και της πυρκαγιάς και μετά από έγκριση του Αμερικανού αρμοστού στην Κωνσταντινούπολη υποναύαρχου Bristol (ιδιαίτερα φιλικά προσκείμενου προς τον Κεμάλ), αφού κατόρθωσε να συναντήσει τον Κεμάλ, του ζήτησε να του δοθεί η δυνατότητα να βρει τρόπο να αναχωρήσουν οι Έλληνες από τη Σμύρνη με πλοία και αν το επιτύχει, να σταματήσουν οι σφαγές.
Ο Κεμάλ συμφώνησε, με την προϋπόθεση ότι αυτό θα υλοποιούνταν άμεσα, συγκεκριμένα σε διάστημα μίας εβδομάδας.
Μια δεύτερη προϋπόθεση ήταν ότι, αν η μεταφορά γινόταν με ελληνικά εμπορικά, τα τελευταία αυτά θα εισέρχονταν στον Κόλπο της Σμύρνης χωρίς σημαίες, και ότι δεν θα επιβιβάζονταν άνδρες σε ηλικία στρατεύσεως.
Εάν όμως η προσπάθεια του πάστορα να διασφαλίσει εντός επτά ημερών τα συμφωνηθέντα αποτύγχανε, η σφαγή θα συνεχιζόταν μέχρι του τελευταίου νηπίου.
Για να φέρει εις πέρας το εγχείρημα που είχε αναλάβει, ο πάστορας ναύλωσε ιταλικό εμπορικό με το όνομα «Κωνσταντινούπολις», που βρήκε στη Σμύρνη.
Επιβίβασε δύο χιλιάδες εξαθλιωμένους Ελληνες και τους αποβίβασε στη Μυτιλήνη.
Αποβιβαζόμενος δε στη Μυτιλήνη, συνάντησε τον ανώτερο στρατιωτικό διοικητή στρατηγό Φράγκο.
Ο οποίος, όμως, του αρνήθηκε τη διάθεση πλοίων.
ΤΟ «ΚΙΛΚΙΣ» ΚΑΙ Η ΝΗΟΠΟΜΠΗ
Απελπισμένος από τη συνάντηση αυτή, ο Asa Jennings αντελήφθη ότι στο λιμένα πλησίαζε ένα θωρηκτό – το οποίο μετά από λίγο και αγκυροβόλησε: ήταν το «Κιλκίς». Διαπιστώνοντας δε ότι ήταν ελληνικό, ο πάστορας προσέτρεξε προς αυτό, με την ελπίδα κάποιος να τον ακούσει.
Και αφού επιβιβάσθηκε, ζήτησε να τον δεχτεί ο κυβερνήτης.
Ηταν η 10η/23η Σεπτεμβρίου, πρωί.
Ο πλοίαρχος Ι. Ε. Θεοφανίδης τον δεχθηκε αμέσως.
Ο πάστορας τον ενημέρωσε επί της καταστάσεως στη Σμύρνη και του υπέβαλε την πρότασή του, ενημερώνοντάς τον συγχρόνως για τη συμφωνία του με τον Κεμάλ.
Κατόπιν δε αυτού, ο κυβερνήτης επικοινώνησε διά σήματος με τον υπουργό των Ναυτικών και τον πρωθυπουργό Νικόλαο Τριανταφυλλάκο και ζήτησε την έγκρισή τους.
Ακολούθησαν άλλα δύο σήματα.
Μετά την αποστολή του τελευταίου σήματος, αργά το βράδυ της αυτής ημέρας, η κυβέρνηση απήντησε θετικά, αποδεχόμενη την πρόταση.
Αφού δε έλαβε την έγγραφη έγκριση της κυβερνήσεως, ο κυβερνήτης του θωρηκτού διέταξε τους πλοιάρχους των εκεί αγκυροβολημένων εμπορικών να προσέλθουν στο «Κιλκίς».
Ορισμένοι καπεταναίοι αρνήθηκαν να εκτελέσουν την εντολή, προφασιζόμενοι βλάβες.
Τότε όμως ο πλοίαρχος Ι. Ε. Θεοφανίδης τους είπε χωρίς περιστροφές ότι θα τους περάσει ναυτοδικείο επί τόπου.
Και κατόπιν αυτού πάσα αντίρρηση έπαυσε.
Με το πρώτο φως της ημέρας τα 26 ατμόπλοια, με επικεφαλής τον πάστορα Jennings στο πρώτο εμπορικό πλοίο και το ελληνικό θωρηκτό ως προστασία, ξεκίνησαν μαζί για τη διάσωση των εναπομενόντων ζωντανών Ιώνων της Σμύρνης…
Πληροφορίες
Ελληνικό Ινστιτούτο Ναυτικής Ιστορίας
Σήφης Μανουσογιαννάκης
Αντιναυάρχος ΠΝ (ε.α.)
mikrasiatis.gr
Κάντε εγγραφή για να λαμβάνετε πρώτοι τα νέα μας!
Έχετε ολοκληρώσει επιτυχώς την εγγραφή σας στο Newsletter μας.
elora.gr - Ταυτότητα
Ιδιοκτήτρια εταιρεία: M.V. PRESS ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ ΙΚΕ ΜΕ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΕΤΑΙΡΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟ
Διακριτικός τίτλος: M.V. PRESS
Έδρα: ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ 299, ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, ΤΚ 17236, ΑΦΜ 801098428 – ΔΟΥ: ΗΛΙΟΥΠΟΛΗΣ, ΤΗΛ: 210 3625095, email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Νόμιμος Εκπρόσωπος/ Διαχειριστής: ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
Δικαιούχος του ονόματος τομέα (elora.gr): MV PRESS
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ: ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΗΣ
ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ ΜΕ ΤΗ ΣΥΣΤΑΣΗ (ΕΕ) 2018/334 ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΤΗΣ 1ΗΣ ΜΑΡΤΙΟΥ 2018 ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΝΟΜΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ (L63) {ΒΛ. ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡ. 10 ΠΑΡ. 2 ΠΕΡ. Ε' Ν. 5005/2022 ΤΕΥΧΟΣ Α' 236/21.12.2022}
Μ.Η.Τ. 242040