ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΕΙΤΕ ΕΔΩ
Οι θηριωδίες και οι ωμότητες που διέπραξαν οι Τούρκοι στη Σμύρνη και στα παράλια της Μικράς Ασίας πιθανόν να μην είχαν καταγραφεί και να μην είχαν γίνει γνωστές στον υπόλοιπο κόσμο, εάν δεν υπήρχαν κάποιες προσωπικότητες οι οποίες συνέβαλαν με το έργο τους, ώστε να ενημερωθεί και να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη για μια από τις μεγαλύτερες γενοκτονίες του 20ου αιώνα.
Γράφει ο Δημήτρης Σταυρόπουλος
Μία από αυτές τις προσωπικότητες είναι η Αμερικανίδα γιατρός Εστερ Λάβτζοϋ (1869-1967) η οποία έζησε από κοντά τα τραγικά γεγονότα στη Σμύρνη τον Σεπτέμβριο του 1922.
Τις αναμνήσεις της από την φρίκη που βίωσε και τα εγκλήματα σε βάρος των Ελλήνων, συγκέντρωσε σε ένα βιβλίο που συνέγραψε η ίδια, ενώ τις εμπειρίες της περιέγραψε και σε άρθρα της στην εφημερίδα «Νιού Γιόρκ Τάιμς».
Η αφοσιωμένη στη θεραπεία του ανθρώπινου πόνου Λάβτζοϋ παρέμεινε στη Σμύρνη από τις 24 έως και τις 30 Σεπτεμβρίου.
Δεν σταμάτησε ούτε λεπτό να μετακινείται -με κίνδυνο της ζωής της -από το ένα σημείο της πόλης στο άλλο πασχίζοντας να σώσει όσους περισσότερους ανθρώπους ήταν δυνατόν. «Το θέαμα παντού ήταν σοκαριστικό.
Η καρδιά της πόλης ήταν ένα ερείπιο παραδομένο στην φωτιά» γράφει η ίδια και συνεχίζει την αφήγησή της:
«Ημέρα και νύχτα τα γυναικόπαιδα ανέμεναν απεγνωσμένα την άφιξη των πλοίων.
Την Κυριακή 24 Σεπτεμβρίου ήρθαν οκτώ πλοία.
«Ακούστηκε ένα περίεργο μουρμουρητό βγαλμένο από τα στόματα των ανθρώπων που πηγαινοέρχονταν στην προκυμαία-γράφει-.
Ήταν ένας πένθιμος ήχος που έμοιαζε με το παράπονο της θάλασσας ή τον αναστεναγμό του ανέμου στο δάσος.
Δεν ήξερα τι σήμαινε και ρώτησα αυτή τη Χριστιανή κοπέλα:
”Προσεύχονται για να έρθουν τα πλοία” μου απάντησε».
100 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΓΕΝΝΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΠΡΟΚΥΜΑΙΑ
Τους υπαίτιους για την καταστροφή του ελληνισμού της Μικρασίας η Λάβτζοϋ τους κατονόμασε -προς τιμήν της- ευθαρσώς.
«Τα όσα διαδραματίστηκαν ήταν μια παρωδία με ευθύνη της διεθνούς κοινότητας. Τα χριστιανικά έθνη με τον τρόπο που ενήργησαν κατέστησαν αναπόφευκτο το ολοκαύτωμα των Ελλήνων.
Ενίσχυσαν στρατιωτικά τον Μουσταφά Κεμάλ στην εκστρατεία του κατά των Ελλήνων.
Του έδωσαν όπλα, αεροπλάνα και όλα τα απαραίτητα εφόδια προκειμένου να είναι η αναμέτρηση νικηφόρα για τους Τούρκους.
Η καταστροφή της Σμύρνης είναι η πιο κολοσσιαία θηριωδία που έχει διαπραχθεί ποτέ.
Στην ιστορία των Μαρτύρων του Χριστιανισμού δεν υπάρχει τίποτα που να ισοδυναμεί με αυτήν την τραγωδία».
Η αφήγησή της είναι συγκλονιστική και σε αυτό το σημείο.
«Πολλές έγκυες γυναίκες εξαιτίας των δραματικών στιγμών που ζούσαν εκείνες τις στιγμές επέσπευσαν τον τοκετό τους.
Πολλά παιδιά γεννήθηκαν στην προκυμαία και στην προβλήτα.
Είναι περισσότερες από 100 εκείνες οι γυναίκες που γέννησαν στην προκυμαία τα μωρά τους, ενώ σε πολλές από αυτές τις γεννήσεις ήμουν παρούσα.
Οι γυναίκες στάθηκαν έχοντας το σώμα τους μέσα στο νερό έως τη μέση και προσπαθούσαν σηκώνοντας ψηλά τα μωρά τους να τα σώσουν από τον πνιγμό.
Μερικά από τα βρέφη πέθαναν μέσα σε λίγες μόνο ώρες από την στιγμή της γέννησής τους, αλλά οι μητέρες τους συνέχισαν να τα κρατούν σφιχτά στις αγκαλιές τους και να θρηνούν κλαίγοντας.
Σαν να μην ήθελαν να πιστέψουν ότι αυτά δεν ζούσαν πια.
Στις διαφορετικές πύλες κατά μήκος της προβλήτας, οι οικογένειες χωρίστηκαν. Πολλές από τις γυναίκες που πάσχιζαν να περάσουν από τις πύλες έχασαν τα παπούτσια τους και τα ρούχα τους σκίστηκαν. Πολλά παιδιά χάθηκαν, ενώ από παντού ακούγονταν οι σπαρακτικές φωνές των μητέρων τους που τα αναζητούσαν.
Και αφού δεν βρέθηκαν μεταξύ τους αναγκάστηκαν να επιβιβαστούν σε διαφορετικά πλοία και να αποπλεύσουν για διαφορετικά μέρη.
Στην προβλήτα υπήρχαν παντού γυαλιά από σπασμένα μπουκάλια και όσοι δεν είχαν παπούτσια έφτασαν στα πλοία με τα πόδια τους να αιμορραγούν» τονίζει.
ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΦΡΙΚΗΣ
«Τα ανθρώπινα όντα, στερημένα ξαφνικά από τις ανέσεις του πολιτισμού και υποβιβασμένα σε ένα ζωικό επίπεδο,-περιγράφει και σοκάρει- είναι τελείως ανίκανα να φροντίσουν τους εαυτούς τους.
Σε λιγότερο από δύο εβδομάδες, η προκυμαία και οι παρακείμενοι δρόμοι είχαν γίνει βρώμικοι υπόνομοι.
Οι άνθρωποι ήταν βρώμικοι πέρα από κάθε περιγραφή.
Δεν είχαν μέσα να διατηρηθούν καθαροί, η δυσοσμία ήταν αποκρουστική.
Οι Τούρκοι είχαν εκδώσει μια ανακοίνωση, που τυπώθηκε στις εφημερίδες, τοποθετήθηκε σε τοίχους και διασκορπίστηκε από ένα αεροπλάνο ανάμεσα στους καταρρακωμένους ανθρώπους που ήταν συγκεντρωμένοι στην προκυμαία.
Σύμφωνα με την οποία όλοι οι άνδρες σε στρατεύσιμη ηλικία, παρόλο που ήταν πολίτες, ήταν υποχρεωμένοι να εκτοπιστούν στο «εσωτερικό», και όλες οι Ελληνίδες και Αρμένισσες, τα παιδιά, και οι ηλικιωμένοι άνδρες που παρέμεναν στη Σμύρνη μετά τις 30 Σεπτεμβρίου θα μοιράζονταν αυτή την τρομερή μοίρα.
Νωρίς το πρωί της Τρίτης, 26 Σεπτεμβρίου, 19 πλοία ήρθαν στο λιμάνι και ο άρχισε ο αγώνας για να τα προσεγγίσουν.
Η απεγνωσμένη κοσμοσυρροή για να τα φτάσουν δεν μπορεί να περιγραφεί.
Για 6 ώρες την Τρίτη, 26 Σεπτεμβρίου, στεκόμουν χωριστά μεταξύ των δύο σιδερένιων φρακτών και παρακολουθούσα αυτόν τον απαίσιο αγώνα.
Γυναίκες, παιδιά, και ηλικιωμένοι άνθρωποι συνθλίβονταν και μερικοί από αυτούς αναγκάστηκαν να πέσουν από την άκρη της προκυμαίας στο ρηχό νερό.
Λίγο πιο πέρα από αυτούς, η άμπωτη και η ροή της παλίρροιας παρεμποδίστηκε από μια μεγάλη μάζα νεκρών ζώων – με εδώ και εκεί ένα ανθρώπινο σώμα, πρησμένο και σάπιο – που πηγαινοερχόταν με τα κύματα και χτυπούσε στις πέτρες της προκυμαίας.
Μέρα με τη μέρα κατά την εβδομάδα της εκκένωσης υπήρχε μια συνεχής διαδοχή τρομακτικών περιστατικών.
Στην πάλη να περάσουν στις διάφορες πύλες κατά μήκος της προβλήτας, οι οικογένειες χωρίστηκαν.
Παιδιά χάθηκαν, μητέρες και παιδιά έτρεχαν έξαλλα πάνω και κάτω φωνάζοντας ο ένας τον άλλο μέχρι που αναγκάστηκαν να επιβιβαστούν σε διαφορετικά πλοία και έπλευσαν μακριά σε διαφορετικά μέρη. Αρκετές από τις γυναίκες, παλεύοντας να περάσουν μέσα από τις διάφορες πύλες, έχασαν τα παπούτσια τους και τα ρούχα τους σκίστηκαν.
Μπουκάλια νερού ήταν σπασμένα στην προβλήτα και αυτές χωρίς παπούτσια έφτασαν στα πλοία με αιμορραγούντα πόδια.»
ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΕΣ ΑΠΟ ΑΠΟΓΝΩΣΗ
«Πολλοί άνδρες πέρασαν τις πύλες με τις οικογένειές τους.
Συχνά μετέφεραν δέματα ή νεαρά παιδιά. Κάποιες φορές αυτοί οι άνδρες μετέφεραν ανάπηρες μητέρες ή πατέρες.
Σε κάθε περίπτωση, δεν είχε καμία διαφορά. Χωρίστηκαν με βία από τις συζύγους τους και τα παιδιά, που ήταν κολλημένοι σε αυτούς παρακαλώντας για έλεος.
Οι άνδρες ξυλοκοπήθηκαν με τα κοντάκια όπλων για να υποταχθούν και οι γυναίκες απομακρύνονταν, πάντα με την ίδια τουρκική λέξη – «Άιντε! Άιντε!» (Δρόμο! Δρόμο!).
Μέρα με τη μέρα αυτή η φρίκη συνεχίστηκε. Παιδιά σπρώχτηκαν από την προβλήτα και πνίγηκαν.
Ηλικιωμένοι άνθρωποι πέθαναν και κυλίστηκαν στη θάλασσα, νεαροί άνδρες αυτοκτόνησαν για να γλυτώσουν τον εκτοπισμό – αλλά η ζωή είναι γλυκιά και κάθε νύκτα μετά το σκοτάδι υπήρχαν άνδρες που κολυμπούσαν στο λιμάνι ελπίζοντας να φτάσουν ένα βρετανικό πλοίο και να σωθούν.»
Η μαρτυρία της μεταφέρθηκε μέσω ραδιοφωνικής ομιλίας της και περιγράφει παραστατικά το χάος, τη βία και τις ασθένειες που ξέσπασαν στις αποβάθρες καθώς οι Έλληνες και οι Αρμένιοι κάτοικοι προσπαθούσαν να επιβιβαστούν σε πλοία με προορισμό την Ελλάδα.
Η Lovejoy σκόπευε με τις λεπτομερείς περιγραφές της να παρακινήσει τα «χριστιανικά έθνη» – δηλαδή τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής – να βοηθήσουν τους Έλληνες και τους Αρμένιους χριστιανούς πρόσφυγες.
Πίστευε ότι αυτά τα έθνη είχαν τους πόρους για να ανακουφίσουν την ασταθή πολιτική και ανθρωπιστική κατάσταση.
Η πρόσφορα της Αμερικανίδας γιατρού ήταν τεράστια.
Μετά την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου η Λάβτζοϋ βοήθησε στην ίδρυση της Υπηρεσίας Νοσοκομείων Γυναικών των ΗΠΑ (AWHS), η οποία δημιουργήθηκε προκειμένου να προσφέρει ανθρωπιστική βοήθεια σε εκτοπισμένους και τραυματίες του πολέμου.
Τις αναμνήσεις της από την καταστροφή της Σμύρνης και τα εγκλήματα σε βάρος των Ελλήνων συγκέντρωσε σε ένα βιβλίο που συνέγραψε η ίδια, ενώ τις εμπειρίες της περιέγραψε και σε άρθρα της στην εφημερίδα «Νιού Γιόρκ Τάιμς».
Στα τέλη Αυγούστου του 1922 η Λάβτζοϋ βρισκόταν στη Γενεύη παρακολουθώντας τις εργασίες ενός συνεδρίου, όταν πληροφορήθηκε τα γεγονότα στη Σμύρνη. Μαζί με άλλους γιατρούς και νοσοκόμους συγκρότησαν μια ομάδα, η οποία έφτασε μετά από μερικές ημέρες στην φλεγόμενη Σμύρνη.
Από την πρώτη στιγμή που πάτησε το πόδι της στην πολύπαθη πόλη βρέθηκε αντιμέτωπη με μια τραγωδία, που δεν μπορούσε να χωρέσει ανθρώπινος νους.